Ik ben in gesprek geweest met Lisa von Hebel (teamleider bij Exodus) die gekscherend benoemt dat ze bij de afdeling ‘long stay’ behoort, aangezien ze inmiddels al 16 jaar met heel veel plezier bij Exodus werkt.
Exodus Noord en Oost Nederland is een forensische zorginstelling die op basis van een Bijbelverhaal door vrijwilligers is ontstaan. Het Bijbelverhaal over de zwerftocht/uittocht van het Hebreeuwse volk staat synoniem voor de uittocht uit een crimineel leven. Met aandacht en ondersteuning wil Exodus de kansen van gemotiveerde (ex-)gedetineerden vergroten zodat zij criminaliteit de rug toe te keren. Op deze manier draagt Exodus op haar eigen manier bij aan een veiliger samenleving.
De reden waarom ik dit verhaal graag deel bij de uiteenzetting van het interview is, omdat het naadloos aansluit bij de enthousiaste uiteenzetting die Lisa mij gegeven heeft.
Exodus is vanuit het niets begonnen en werkte in eerste instantie op basis van subsidies, maar is uitgegroeid tot de forensische zorgorganisatie die er nu staat. Exodus bestaat inmiddels uit 250 professionals en 1500 vrijwilligers en die houden zich allemaal op gepassioneerde wijze bezig met de opvang en begeleiding van (ex) gedetineerden en hun familie. De zorgbehoefte is de afgelopen jaren verzwaard wat betekent dat het leveren van de juiste kwaliteit van werk, belangrijker is dan ooit.
Deelnemers worden in de PI al op de hoogte gebracht van de zorg die Exodus te bieden heeft, doordat er onder andere in de PI al spreekuren georganiseerd worden. Deze spreekuren dragen bij aan de aanmeldingen die er op het verzoek van deelnemers, maar in samenwerking met casemanagers zijn. Het netwerk is goed op de hoogte van het bestaan van Exodus waardoor casemanagers en reclasseringsmedewerkers deelnemers verwijzen naar/ aanmelden bij Exodus.
Lisa benoemt meerdere keren tijdens het gesprek dat alle begeleiders, die in contact staan met de deelnemers, van essentieel belang zijn. Velen van ons kunnen zich er weinig bij voorstellen, maar het startpunt van de deelnemers is doorgaans “met de blauwe zak, zonder dak” en ze hebben te kampen hebben met “hulpverleners vermoeidheid. Zolang er bij deelnemers sprake is van motivatie om aan de slag te gaan met hulpvragen of de hulp is opgelegd en de weg naar motivatie gevonden moet worden, dan kan Exodus zorg bieden. Er is binnen Exodus sprake van een sfeer waarbij de deelnemer, en dus zijn/ haar behoefte, centraal staat. Op de werkvloer is er sprake van openheid, van het inspireren van elkaar en van flexibiliteit in de benadering/ werkwijze, want dat is wat de deelnemers nodig hebben en wat ondersteunend werkt. De begeleiders hebben een aanpak die gericht is op de pijlers wonen, werken, relaties en zingeving. Die pijlers worden gekoppeld/ gecombineerd met de krachten en talenten van een deelnemer. Door deze aanpak ontstaat er bij de deelnemer betrokkenheid en de motivatie om aan de slag te gaan en te blijven. Een begeleider bewaakt, confronteert en stuurt bij als het nodig is. Deze vernieuwde aanpak (sinds 2015) heet “Jouw Kracht” en is ontwikkeld in samenwerking met het Radboudumc. Deze aanpak wordt op de woonlocaties, tijdens de dagbesteding/ activiteiten, tijdens ambulante- maar ook tijdens de vrijwilligers begeleiding gehanteerd.
Deze aanpak, waarbij de beleving van de deelnemer nog meer centraal staat, heeft er onder andere toe geleid dat door de inbreng van de deelnemers, de huisregels van 2 bladzijden terug gebracht zijn naar 1 bladzijde. Bij de eerste 2 weken verblijf bij Exodus gold in het verleden dat je helemaal niet naar buiten mocht, maar die regel bestaat niet meer en ook geldt dat gezamenlijk eten leuk is, maar als de deelnemer andere behoeften heeft, dat dit ook kan, aangezien het geen verplichting meer is. Losstaand hiervan zijn overeenkomsten, de huisregels en bijvoorbeeld corvee lijsten herschreven, zodat deelnemers die bijvoorbeeld te maken hebben met LVB, de inhoud ook begrijpen. Het proces van verbeteringen en veranderingen op basis van de behoeften van de deelnemers blijft een doorgaand proces. Wereld cafe’s dragen hier aan bij. Wereld cafe’s zijn door begeleiders en de deelnemers georganiseerde avonden waarin bestaande zaken als bijvoorbeeld huisregels ter discussie gesteld mogen worden. Deze avonden hebben een gezellige sfeer en staan in teken van brainstormen met elkaar, waarbij bijvoorbeeld de directeur een vraag stelt als; ‘Stel jij bent de directeur van Exodus, wat zou jij dan willen veranderen?’. Wat in de praktijk gemerkt wordt is dat deelnemers zich hierdoor serieus genomen voelen. Een bijzondere en veelbetekenende verandering is ook dat drugsgebruik in het verleden direct tot een uithuisplaatsing leidde en dat er nu begrip is voor een terugval en dat dit vooral gebruikt wordt als leermoment. Het is aan de hand van bovenstaande geschetste voorbeelden bijzonder duidelijk dat de motivatie van deelnemer en zijn/ haar behoeften centraal staan.
Exodus Groningen beschikt over een gedragswetenschapper die ingezet kan worden, gezien het gedrag wat zichtbaar is bij deelnemers. Als er bijvoorbeeld de behoefte is om te weten hoe je het beste om kan gaan met iemand die te kampen heeft met een borderline-persoonlijkheidsstoornis, dan wordt er een klinische les georganiseerd waar uitleg gegeven wordt over de stoornis en worden er handvaten gegeven, die in de praktijk gebruikt kunnen worden. Deze kennis en kunde werkt dan ondersteunend in de begeleiding van de deelnemers die leren om te gaan met hun omgeving. Deze interne ondersteuning is helpend en maakt de benadering eenvoudiger, danwel zorgt voor meer begrip ten op zichtte van het gedrag van een deelnemer. De verworven kennis leidt tot veiligheid. Losstaand van de aanwezigheid van de gedragswetenschapper, werkt Exodus nauw samen met ketenpartners.
Exodus Groningen beschikt over een kringloop winkel, de Extra +, die opgezet en gerund wordt door deelnemers. In eerste instantie waren omwonenden bezorgd over de aanwezigheid van ex-gedetineerden, maar inmiddels wordt er door de omwonenden gezegd dat de Kringloopwinkel een bijzonder fijne en (als nooit tevoren) verbindende functie heeft in hun buurt. De Kringloopwinkel zorgt ervoor dat deelnemers echt in contact staan met de maatschappij. Een deelnemer heeft een keer gezien dat de tuin van een omwonende niet heel netjes was en heeft toen de tuin opgeknapt wat weer tot een “tot tranen toe geroerde bewoner’ geleid heeft. De opmerking van de betreffende deelnemer was vervolgens ook goud waard; “Ik ben voor iemand anders betekenisvol geweest”…..Het tuintjes project, bestaat nu nog steeds.
Wat vers van de pers is, is dat er nu gewerkt wordt aan de opening van ‘de Metaalfabriek’. Een ‘reguliere’ opleiding stagneert soms en de metaalfabriek zorgt ervoor dat er (in een beschermde omgeving) een opleiding gefaciliteerd kan worden wat vervolgens weer zorgt/ kan zorgen voor perspectief op de arbeidsmarkt.
Exodus heeft ook een netwerk aan vrijwilligers die klaar staan en er zijn voor de deelnemers. De uitgevoerde activiteiten zijn dan ook heel verschillend. Soms houdt het vrijwilligerswerk in dat er samen televisie gekeken wordt, dat er wat gebakken wordt of dat iemand geleerd krijgt hoe je kan koken. Het belangrijkste op dit vlak is de aanwezigheid van de vrijwilligers.
Exodus is in eerste instantie sponsor en medeorganisator geworden van het Forensische Forum en heeft zich daarna ook aangemeld als Vriend van het Forensische Forum. Binnen het forensisch werkveld ontwikkelt Groningen zich snel en hierin wil Exodus een bijdrage leveren. Exodus gaat inmiddels het 4e jaar in als Vriend en Lisa vindt het heel fijn en ervaart dat de Vrienden van het Forensische Forum allemaal de behoefte hebben om verder te kijken dan hun eigen organisatie. De Vakschool en het kunnen volgen en aanbieden van (klinische) lessen waarin elkaars expertise centraal staat, vallen dan ook goed in de smaak en daar wordt veel gebruik van gemaakt.